Sara Hatun

 Herkese merhaba!

Aralık ayı Sara Hatun hakkında yaptığımız çalışmalarla devam ediyor. Türkçe kaynaklarda Sara Hatun hakkında pek bir bilgi bulamayınca biz de Azeri lehçesinde kaynaklara da bakarak kendi kaynağımızı oluşturduk. Bu anlamda Sara Hatun hakkında derlediğimiz bilgileri burada da paylaşmak isteriz.

Sara Hatun

            Sara Hatun Azerbaycan'ın ilk kadın diplomatıdır. Pir Ali Bayındır'ın kızı, Celaleddin Ali Bey'in eşi olan Sara Hatun, Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan'ın annesidir. Bazı kaynaklarda adı "Saray Hatun" ya da "Sare Hatun" diye de geçmektedir.

           

            Uzun Hasan dış politika konularını ona danışır, en mesul diplomatik görüşmelere onu gönderirdi. Sara Hatun bir diplomat olarak Osmanlı Devleti hükümdarı Fatih Sultan Mehmet ile de görüşmeler gerçekleştirmiş ve iki ülke arasında önemli bir rol üstlenmiştir. Fatih'in, Sara Hatun'u yanındakilerle beraber kendi otağında ağırlaması ve "Ana" diye hitap etmesi, ona olan saygısını ve yakınlığını göstermektedir.

 

            Anadolu'da Türk birliğini sağlamak isteyen Fatih Sultan Mehmet, bu amacına uygun olarak Trabzon'a bir sefer düzenler. Bu sefer sırasında Akkoyunlu devleti ile Osmanlı askerleri arasında zaman zaman küçük çarpışmalar yaşanmış, Fatih Sultan Mehmet Uzun Hasan'a elçi göndererek kendisinin cihada çıktığını ve Müslümanlarla işi olmadığını, davasının Trabzon'a baş eğdirmekten başka bir maksat taşımadığını bildirir. Başta Sara Hatun olmak üzere diğer alimler, Fatih Sultan Mehmet ile çatışmanın bu durumda uygun olmadığı görüşünü savunur ve Akkoyunlu ile Osmanlı devletleri arasında barış yapılır. Bu barış görüşmelerine de Akkoyunlular adına Sara Hatun elçi olarak Fatih'in huzuruna gider. Fatih Sultan Mehmet, Sara Hatun'a "ana" diye hitap eder. Aslında Akkoyunlular ve Trabzon arasında da bir ittifak söz konusudur ve Trabzon hükümdarının kızı Sara Hatun'un gelinidir. Bundan dolayı Sara Hatun, işin özünde Fatih'i Trabzon seferinden vazgeçirmeye çalışmıştır. Ancak Fatih Sultan Mehmet kararından dönmez ve Trabzon seferine Sara Hatun'u da yanına alarak devam eder. Sefer sırasında sarp dağlardan geçerken Fatih, attan inip yürümek zorunda kalınca Sara Hatun, “Hey oğul bu Trabzon-çün bunca zahmetleri çekmek neden?” diye sorar. Fatih ise “Ana, bu zahmetler Trabzon için değildir. Belki bu zahmetler Allah içindir. Zira elimizde İslam kılıcı vardır. Eğer bu zahmeti ihtiyar etmezsek bize gazi demek layık olmaz. Ve hem yarın Hak hazretlerine hâcil oluruz.” der. Sara Hatun, Fatih'i vazgeçiremeyeceğini anlayınca ve fetih hasıl olunca Sara Hatun, akrabalık ilişkilerinden dolayı Sultan'dan Trabzon kalesini kendisine hediye etmesini ister ancak Fatih kaleyi vermez. Bununla beraber elde edilen ganimetlerden Sara Hatun'a çokça verilerek onu saygıyla geri gönderir.

 

            Otlukbeli Savaşı’ndan önce Oğuzların iki önemli boyunun yani Kayı ve Bayındırlıların kurmuş olduğu iki devletten Bayındırlılar, Azerbaycan-Doğu Anadolu Güneydoğu Anadolu-Irak-ı Acem ve Irak-ı Arap’ta hâkimiyetlerini kuvvetlendirerek bir imparatorluk haline geldiler. Kayılar ise Orta Anadolu’dan Balkanlar dâhil bütün coğrafyayı fethederek batıda büyük bir cihan devleti olarak yükseldiler. Fatih Sultan Mehmet, Doğu Roma’nın merkezini fethederek bu yükselişi taçlandırdı. Türk hâkimiyet telakkisi iki Oğuz devletini karşı karşıya getirdi. Bu ilk ilişki de aslen bir Oğuz olan Sara/Saray Hatun damgasını vurarak iki hükümdarı anlaşma noktasına getirmiştir. Bu noktada onun için “Peace-maker” yani barıştırıcı, uzlaştırıcı olarak ifade etmemiz yerinde olacaktır. Fatih Sultan Mehmet, Sara/Saray Hatuna, ana diye hitap ederek saygıda kusur etmemiş ve büyük hediyeler vererek geri göndermiştir.  

 

            Sara Hatun bir elçi olarak Karakoyunlular ile, Teymur (Timuri) hükümdarı Ebu Sait ile, Memlükler ile diplomatik görüşmeler yapmıştır. Avrupa ülkeleri de bu diplomat kadını yakından tanırdı. Azerbaycan'a gönderilen Avrupa, özellikle de Venedik elçilerine verilen belgelerde mutlaka Sara Hatun ile görüşmek ve amaçlarına ulaşmak için onun saraydaki nüfuzunu kullanmak yönünde talimatlar verilmiştir.

 

            Sara Hatun iyi bir diplomat olmasının yanında adil,müşfik ve işini bilen iyi bir komutandı. Onun aklı ve feraseti kritik anlarda hızlı karar almasına imkan verirdi. Uzun Hasan Harput’ta annesi adına Sara Hatun Camii’ni yaptırmıştır. Yine Elazığ’da Şehir Hastanesi açılmadan önce doğumevinin adı Sara Hatun’un adını taşıyordu.

 

            Kaynak:

            https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/815870

            https://az.m.wikipedia.org/wiki/Sara_xatun#

            http://www.ajans23.com/s/sara-hatun-kimdir-47.html